Sunčev sistem je područje u svemiru koje čini barem jedna zvijezda i objekti koji se kreću u određenoj orbiti oko te zvijezde. Ti objekti mogu biti: asteroidi, komete, prirodni sateliti, planete i slično.
Izraz se obično koristi za naš sistem, u kojem je Zemlja. Da se izbjegne zbrka, drugi sunčevi sistemi nazivaju se planetarni sistemi. U većini drugih jezika naziv je izveden iz riječi Sol, što je latinsko ime za Sunce.
Historija
Još od najranijih dana su ljudi posmatrali nebo i pokušavali shvatiti kakve su to “svijetleće tačkice” na njemu.
Prvi poznati astronom je bio grk Ptolomej koji je živio u 2. vijeku. On je smatrao da se Zemlja nalazi u središtu svemira i da se planete, Mjesec pa i Sunce okreću oko nje. Takođe je primijetio da se zvijezde kreću pravilnim putanjama a da se planete kolebaju. Ovu pojavu je objasnio tako da je pretpostavio da se planete osim po orbitama kreću i po malim kružnicama.
Poljak Nikola Kopernik (1473-1543) je doveo u pitanje Ptolomejevo shvatanje Sunčevog sistema i tvrdio da se Zemlja zajedno sa svim planetama okreće oko Sunca, a da se oko Zemlje okreće jedino Mjesec. Svoja gledišta je objavio 1543.u knjizi “O obrtanjima nebeskih krugova“. Ova njegova knjiga kao i gledišta su bila zabranjena od strane crkve jer je crkva smatrala da je Zemlja u središtu svemira. Jedina greška u Kopernikovom shvatanju Sunčevog sistema je bila u tome što je on smatrao da se planete okreću oko Sunca po savršenim kružnicama.
Treće poimanje Sunčevog sistema je uveo danski astronom Tycho Brahe (1546-1601) koji je tvrdio da se sve planete, osim Zemlje, okreću oko Sunca , a da se Sunce okreće oko Zemlje. I on je smatrao da su putanje planeta i Sunca savršene kružnice.
Tek je njemački profesor Johannes Kepler (1571-1630) stekao pravo gledište o Sunčevom sistemu. On je prvi tvrdio da se sve planete zajedno sa Zemljom kreću oko Sunca po manje više eliptičnim putanjama.
Teorija nastanka
Vjerovatno će trebati jos vremena dok ne sklopimo sav mozaik o nastanku Sunčevog sistema ali trenutno, teorija koja najviše odgovara posmatračkim činjenicama je osavremenjena Kant-Laplasova teorija. Osnovu ovoj hipotetičkoj teoriji dali su filozof Imanuel Kant i matematicar Pjer Laplas.
Prema ovoj hipotezi, planete i ostala tijela Sunčevog sistema nastale su zajedno sa centralnim tijelom, Suncem, iz protosolarne magline. Ukratko, scenario nastanka Sunčevog sistema bio je sljedeći:
Prije, otprilike, 4.6 milijardi godina, protosolarna maglina, sastavljena pretežno od vodonika, preturbovana je gravitacionim talasom, usljed čega dolazi do narušavanja unutrašnje ravnoteže i neravnomjernog oscilovanja koje prelazi u rotaciono kretanje.
[pullquote]Prema legendi, Herkul je bio sin smrtnice Alkmene iz Tebe koja je zatrudnjela s Jupiterom (Zeusom). Kad se rodio, ona ga iznese izvan grada i ostavi ga da umre jer se bojala osvete Jupiterove žene Junone (Here). Ali Minerva (Atena), boginja mudrosti i Herkulova zaštitnica, dosjetila se ne samo da mu spasi život nego i da mu pruži besmrtnost. Kao slučajno dovede Junonu do mjesta gdje je ležalo dijete i nagovori je da mu se smiluje i podoji ga. Herkul uze sisati tako pohlepno da Junonino besmrtno mlijeko brižnu preko nebesa, gdje postade Mliječni put. Odande kamo je na zemlju pala koja kaplja nikoše ljiljani.[/pullquote]U oblaku koji poprima konture diska, materija je rasporedjena nehomogeno. Na nekim mjestima dolazi do formiranja zgusnuća materija (stvaranja prioritetnih tačaka). Mjesta u disku koja imaju veću masu, skupljaju više materije. Najviše materije uzima centralni dio, onaj iz kojeg nastaje Sunce. Takodje veliki dio materije skuplja Jupiter.
Gomilanje materije na ovim mjestima traje dok Sunce ne dostigne kritičnu masu i dok gravitaciona sila ne podstakne stvaranje energije u termonuklearnim reakcijama (r-r ciklus).
Pritisak izračene energije sa Sunca potiskuje materiju ka materiji, tako da Jupiter ne uspijeva da skupi dovoljnu masu za pokretanje sopstvenih termonuklearnih reakcija.
Poslije izvjesnog vremena dolaze do razgraničenja izmedju čvrstog (negdje tečnog) dijela i primarne atmosfere, pri čemu primarna atmosfera, sastavljena od vodonika, “bježi” sa manjih planeta i satelita. Planete: Zemlja, Venera, Mars, kao i sateliti, kao sto je Titan, stvaraju drugu, sekundarnu atmosferu, koju su sačuvali do danas. Ova, sekundarna, atmosfera nastala je usljed vulkanskih aktivnosti ovih tijela.
O Sunčevom sistemu
Naš Sunčev sistem se sastoji od Sunca i drugih nebeskih tijela koje ono privlači svojom gravitacijom, a svi oni su formirani kolapsom velikog molekularnog oblaka, prije otprilike 4.6 milijardi godina.
Sunce pripada zvijezdama spektralne klase G2, gdje 99.86% mase sistema otpada na masu.
Od brojnih objekata koji kruže oko Sunca, većinu mase čini osam relativno usamljenih planeta čije orbite su skoro kružne i leže u približno ravnom disku zvanom ekliptika.
Četiri manje, unutrašnje planete, Merkur, Venera, Zemlja i Mars, nazvane još i terestrijalne ili stjenovite planete, su u osnovi sastavljene od stijena i metala.
Četiri vanjske planete, plinoviti divovi, su znatno masivniji od terestrijalnih, Jupiter, Saturn, Uran i Neptun. Ove se 4 planete često nazivaju i Jovijanske planete. Dvije najveće, Jupiter i Saturn, sastavljene su uglavnom od vodika i helija; dvije najudaljenije, Uran and Neptun, sastoje se uglavnom od leda, poput vode, amonijaka i metana, te se često posmatraju odvojeno kao “ledeni divovi” ili uranske planete.
Sunčev sistem takođe sadrži dvije regije popunjene manjim objektima.
Asteroidni pojas, koji leži između Marsa i Jupitera, nalik je terestrijalnim planetama jer je sastavljen uglavnom od stijena i metala.
Iza Neptunove orbite nalaze se nebrojeni ledeni stjenoviti objekti poznati pod nazivom Trans-Neptunska tijela (TNO-i) i sastoje se uglavnom od vode, amonijaka i metana. Iz tog područja također dolaze komete poput poznate Halleyeve komete. Većina TNO-a je malena i primaju jako malo Sunčeve svjetlosti, zbog čega su slabo vidljivi i teško ih je uočiti. Unutar ova dva regiona, pet individualnih objekata, Ceres, Pluton, Haumea, Makemake i Eris, prepoznati su kao dovoljno veliki da ih vlastita gravitacija dovede u približno sferni oblik, pa su nazvani patuljaste planete. Uz hiljade malih nebeskih tijela unutar ova dva regiona, različita, mala nebeska tijela, kao što su komete, kentauri i međuplanetarna prašina, slobodno putuju između regiona.
Sunčev vjetar, tok plazme od sunca, stvara u medjuzvjezdanom prostoru balon koji ima poluprečnik nešto više od 100 astronomskih jedinica, poznat kao heliosfera, koji se proteže sve do ruba raspršenog diska. Hipotetički, Oortot oblak (ili Öpik-Oortov oblak), koji važi kao izvor dugo-periodičnih kometa, može takodje postojati na udaljenosti, otprilike hiljadu puta dalje od heliosfere.
Oko šest planeta i oko tri patuljaste planete kruže prirodni sateliti, obično nazvani “mjesec” po zemljinom Mjesecu. Svaku od vanjskih planeta okružuje planetarni prsten koji je sastavljen od prašine i drugih čestica.